Komunizm
Komunizm(łac. communis — wspólny, powszechny): Ustrój społeczny, wyrastający z warunków rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego (wyższe, bezklasowe stadium społeczeństwa socjalistycznego). W przewidywaniach K. Marksa i F. Engelsa — twórców teorii komunizmu naukowego — socjalizm, czyli pierwsza faza komunizmu oznaczała nie tylko likwidację prywatnej własności środków produkcji, lecz także stosunków towarowo-pieniężnych. Teoria ta była oparta na założeniu jednoczesnego zwycięstwa rewolucji socjalistycznej w uprzemysłowionych krajach świata. W warunkach imperializmu, zgodnie z leninowską teorią, zwycięstwo rewolucji socjalistycznej nastąpiło w krajach nie należących do najbardziej rozwiniętych ekonomicznie. Na podstawie współczesnej marksistowsko-leninowskiej teorii można wskazać na następujące, dające się przewidzieć, zasady charakteryzujące tę formację społeczną: 1. k. ma opierać się na bardzo wysokim poziomie bazy materialno-technicznej (materialno-techniczna baza socjalizmu), zdolnej do zapewnienia takiej obfitości dóbr, która umożliwi realizację zasady „od każdego według zdolności, każdemu według rozumnych potrzeb”; 2. w k. zanikną różne formy własności, a na ich miejsce powstanie jednolita, ogólnospołeczna własność środków produkcji we wszystkich dziedzinach gospodarki; w powiązaniu z komunistyczną zasadą podziału oznaczać to będzie zniesienie różnic w społeczno-ekonomicznym położeniu klas i grup społecznych, czyli stworzenie społeczeństwa bezklasowego z zupełną równością społeczną wszystkich jego członków, która jest rezultatem przemian techniczno-ekonomicznych i społeczno-kulturalnych; 3. ponieważ zaspokajanie potrzeb człowieka w k. odbywać się będzie niezależnie od wkładu jego pracy (w związku z obfitością dóbr i komunistyczną zasadą ich podziału), pieniądz utraci swoje funkcje, nastąpi kres gospodarki towarowo-pieniężnej; nie oznacza to zaniku potrzeby planowania rozwoju gospodarki, które odbywać się będzie nadal w postaci planowania bezpośrednio społecznego na podstawie listy potrzeb społeczeństwa i ścisłej ewidencji zdolności produkcyjnych oraz zasobów pracy ludzkiej; głównym regulatorem produkcji w k. będzie planowe zaspokojenie rozumnych potrzeb społeczeństwa, zaś kryterium efektywności stanowić będzie oszczędność czasu pracy społecznej; 4. wysoki poziom techniczny bazy materialnej k. umożliwi, a jednocześnie uczyni niezbędnymi zasadnicze zmiany w typie i w formach podziału pracy; w związku z przekształcaniem się rolnictwa w rodzaj nowoczesnej produkcji przemysłowej oraz rozwojem komunikacji i łączności znikną różnice między miastem a wsią, przy jednoczesnej likwidacji negatywnych skutków nadmiernej urbanizacji; rozwijająca się w warunkach socjalizmu automatyzacja produkcji oraz rewolucja kulturalno-oświatowa zakończą proces likwidacji różnic między pracą fizyczną a pracą umysłową; następować będzie również dalsze przekształcanie zawodowego podziału pracy w kierunku coraz większej wszechstronności, umiejętności i zainteresowań człowieka; 5. k. przyniesie dalsze radykalne skrócenie obowiązkowego czasu pracy, uwolnienie człowieka od prac ciężkich i monotonnych dzięki ich mechanizacji i automatyzacji, przekształcanie pracy w pracę twórczą; praca dla dobra społeczeństwa stanie się pierwszą życiową potrzebą człowieka; równocześnie w działalności społeczeństwa dominować będzie wychowanie i kształcenie zdolności jednostki, jej potrzeb duchowych, kulturalnych i materialnych; zróżnicowanie i bogactwo potrzeb ludzi będzie następstwem swobodnego rozwoju każdej jednostki, a jednocześnie warunkiem rozwoju całego społeczeństwa; 6. w rozwiniętym k. zniknie potrzeba stosowania form przymusu jako metod rozwoju społecznego; po obumarciu państwa jego funkcje zostaną przejęte przez różne formy komunistycznego samorządu społecznego; niezbędnym warunkiem ostatecznego obumarcia państwa jest pełne zwycięstwo socjalizmu na świecie; 7. rozwinięty k. będzie formacją ogólnoludzką, która zniweluje bariery państwowe między narodami, zacieśni ich współpracę, stworzy jednolitą i regulowaną w skali światowej gospodarkę, wyrównującą stopniowo różnice między bogatymi i biednymi obszarami. Powstanie światowej wspólnoty komunistycznej, wolnej od kryzysów i wojen, dokona się prawdopodobnie przez pośrednie etapy integracji gospodarczej krajów poszczególnych stref świata.
