Pages Menu
 

Categories Menu

Posted by on paź 7, 2017 in Ekonomia |

Prawo nierównomiernego rozwoju

Prawo nierównomiernego rozwoju, ekonomiczne prawo kapitalizmu, wyrażające się w nierównomierności rozwoju przedsiębiorstw, gałęzi produkcji i całych państw. Zmiany techniki lub popytu w kapitalizmie są przyczyną powstawania procesów przystosowawczych, które w warunkach prywatnej własności środków produkcji przybierają postać rozwoju jednych jednostek gospodarczych kosztem marnotrawstwa i zahamowania rozwoju innych. Charakterystyczne dla kapitalizmu formy walki konkurencyjnej powodują w wielu wypadkach likwidację zainwestowanego już kapitału „starych” gałęzi lub przedsiębiorstw, długotrwałe okresy stagnacji w poszczególnych dziedzinach, próby utrzymywania się na rynku kosztem rabunkowej eksploatacji zasobów itd. Marnotrawstwo związane z tymi przejawami nierównomierności rozwoju obniża przeciętne tempo wzrostu gospodarczego. W epoce imperializmu wysoki stopień koncentracji produkcji i kapitału pogłębia nierówno- mierność rozwoju zarówno wewnątrz poszczególnych krajów (monopol kapitalistyczny), jak i w skali międzynarodowej. Wobec zakończonego już podziału ekonomicznego i terytorialnego świata, państwa, które opóźniły się w rozwoju, mogą zdobywać dla siebie rynki zbytu i źródła surowców kosztem państw, które zagarnęły je dla siebie w poprzednim okresie. Jednocześnie koncentracja i centralizacja kapitału ułatwia proces prześcigania się państw pod względem ekonomicznym. Kraje, w których później rozpoczął się proces rozwoju gospodarki, korzystają z najnowszych osiągnięć techniki. „Stare” mocarstwa imperialistyczne bronią zdobytych pozycji; „nowe” monopole mają utrudniony dostęp do zagranicznych rynków zbytu, źródeł surowców i sfer zastosowania kapitału. Popierając ekspansywne dążenia monopoli krajowych, rządy państw kapitalistycznych aktywnie włączają się do walki o tereny dalszej ekspansji. Gwałtowny charakter rywalizacji między monopolami oraz udział rządów w walce monopoli o tereny ekspansji powodują pogłębienie nierównomierności rozwoju i nadają jej skokowy charakter. Było to przyczyną dwóch światowych wojen imperialistycznych o nowy podział świata, gdyż w warunkach szybkich zmian w układzie sił równowaga raz osiągnięta nie może utrzymać się długo. Wojny i militaryzacja gospodarki, będące skutkiem nierównomierności rozwoju, powodują dalsze pogłębianie się tej nierównomierności. Na podstawie analizy działania p.n.r. Lenin w 1915 doszedł do wniosku, potwierdzonego przez cały późniejszy rozwój, że istnieje możliwość zwycięstwa rewolucji socjalistycznej na początku w kilku lub nawet w jednym kraju; p.n.r. uniemożliwiając bowiem jednoczesne dojrzewanie przesłanek rewolucji w większości krajów, utrudnia tym samym solidarne wystąpienie wielu państw imperialistycznych przeciwko niej. Obecnie zasadniczego znaczenia nabierają nowe aspekty działania p.n.r.: wpływ tego prawa na rezultaty rywalizacji gospodarczej krajów kapitalistycznych z krajami socjalistycznymi oraz na rozwój krajów gospodarczo rozwijających się po uzyskaniu przez nie niepodległości. Rewolucja naukowo-techniczna powoduje również obecnie zróżnicowanie tempa wzrostu rozwiniętych krajów kapitalistycznych, przyczyniając się do zaostrzenia konkurencji na rynkach światowych.