Planowanie regionalne

Planowanie regionalne, jedno z ogniw planowania przestrzennego. Przez p.r. należy rozumieć planowanie gospodarcze w ujęciu przestrzennym na terytorium mniejszym od całego kraju, a większym od jednostki osadniczej. Plany regionalne sporządza się na okresy dłuższe, przeważnie na 20 lat w ścisłym powiązaniu z planem przestrzennego zagospodarowania kraju. Plany regionalne stanowią podstawę do: 1. opracowywania wieloletnich planów terenowych (plany te sporządza się na podstawie centralnych wytycznych oraz planów regionalnych; planowanie terytorialne); 2. opracowania planów miejscowych (planów urbanistycznych); 3. lokalizacji inwestycji i terenowej koordynacji inwestycji (koordynacja terenowa); 4. prowadzenia polityki przestrzennej (gospodarowanie terenami, różnicowanie w układzie przestrzennym płac i cen, subwencje itd.). P.r. wywodzi się z urbanistyki. W procesie rozwoju zostało uzupełnione naukami ekonomicznymi (głównie teorią lokalizacji i rachunkiem optymalizacji rozmieszczenia) oraz naukami geograficznymi (typy przestrzenne, metody analizy geograficznej). P.r. rozwinęło się na świecie po I wojnie światowej, zwłaszcza w państwach gospodarczo wysoko rozwiniętych. W wyniku przyspieszonych procesów urbanizacyjnych poszczególne miasta zaczęto łączyć w zespoły miast i do nich dostosowywać infrastrukturę. W tej sytuacji nie można było prawidłowo rozwiązywać zagadnień rozbudowy miast bez analizy układu regionalnego, a zatem planowanie miast musiało rozszerzyć się do planowania regionu. W Polsce p.r. zaczęło rozwijać się także po I wojnie światowej, w okresie międzywojennym było ono Jednak p.r. typu fizycznego (analiza warunków terenowych i istniejącego rozmieszczenia i na tym tlę budowa różnych modeli układu przestrzennego jako oferty dla działalności gospodarczej). W warunkach gospodarki planowej p.r. stopniowo zostaje włączone do ogólnego systemu planowania gospodarczego. Obecnie pracownie planów regionalnych istnieją we wszystkich województwach (duże miasta wydzielone z województw i otaczające je województwa mają wspólne pracownie). Zatrudniają one fachowców z dziedziny p.r., specjalistów z ekonomii, geografii, architektury i różnego rodzaju specjalistów inżynierów. Sporządzane są różne rodzaje planów regionalnych, a mianowicie: plany makroregionalne, obejmujące kilka regionów lub ich części, głównie obszary kraju o zbliżonych problemach do rozwiązania, np. makroregion nadmorski, Śląsko-Krakowski, ogólne plany regionalne, obejmujące obszary poszczególnych województw (łącznie z miastami wydzielonymi z województw), szczegółowe plany regionalne, obejmujące tereny podregionów, okręgów i ośrodków przemysłowych, wyodrębnionych stref gospodarczych (np. Karpat) oraz powiatów. Plany te różnią się stopniem konkretyzacji treści gospodarczej oraz skalą topograficzną. Ogólne plany regionalne obejmują następujące zagadnienia: 1. ocenę dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego w układzie przestrzennym i wynikające z tej oceny wnioski dla planu perspektywicznego; 2. ogólne cele i kierunki społeczno-ekonomicznego rozwoju regionu; 3. koncepcję przestrzennego zagospodarowania regionu w powiązaniu z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju; 4. rozmieszczenie ludności, rozwój poszczególnych miast i ich zespołów oraz zasady kształtowania zabudowy na terenach wiejskich; 5. koncepcję formowania infrastruktury społecznej (centra szkolnictwa wyższego i placówek naukowo-badawczych, rozmieszczenie szkół średnich, rozwój kadr kwalifikowanych, centra kulturowe itd.); 6. koncepcję tworzenia skupisk przemysłowych łącznie z programem budowy niektórych z nich; 7. koncepcję rekonstrukcji struktury agrarnej, rejonizację produkcji rolnej, modele kształtowania obrotu towarowego na wsi, rozmieszczenie produkcji leśnej łącznie z rejonizacją funkcji lasów, zmiany w użytkowaniu ziemi; 8. kształtowanie zintegrowanej infrastruktury techniczno-ekonomicznej regionu w ścisłym powiązaniu z przebiegiem elementów tej infrastruktury w skali kraju (sieci i źródła zasilania tej sieci); 9. ochronę środowiska człowieka oraz turystyczne zagospodarowanie regionu; 10. rozmieszczenie budownictwa mieszkaniowego i wybranych rodzajów usług, zasady kształtowania centrów usługowych; 11. rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych oraz modele organizacji procesów inwestycyjnych; 12. wytyczne do realizacji planu (systemy bodźców materialnego zainteresowania, wytyczne polityki terenowej itd.). W toku sporządzania planów regionalnych szeroko opracowywane są modele układów przestrzennych oparte na ekstrapolacji dotychczasowych trendów rozwoju oraz różnych stopniach skupienia działalności gospodarczej (modele skoncentrowane, pasmowe, rozproszone). Analiza tych modeli umożliwia dokonywanie wyboru rozwiązań najlepszych dla danego regionu. Ostatnio w p.r. coraz szerzej stosuje się rachunek ekonomiczny, w tym również rachunek optymalizacyjny rozmieszczenia potencjału produkcyjnego. Ponadto w planowaniu tym stosuje się różne tradycyjne metody analizy kartograficznej, np. analizę rozmieszczenia zjawisk społecznych i gospodarczych, korelacje przestrzenne itd. Plany regionalne w toku sporządzania opiniowane są przez komisje planów regionalnych złożone z naukowców i wybitnych praktyków, uchwalane przez sesje wojewódzkich rad narodowych i przedstawiane do zatwierdzenia Radzie Ministrów.