Centralizacja i decentralizacja w zarządzaniu
Centralizacja i decentralizacja w zarządzaniu: 1. centralizacja — skupienie uprawnień do podejmowania decyzji ekonomicznych w rękach kierowniczych, nadrzędnych organów gospodarczych; 2. decentralizacja — skupienie uprawnień do podejmowania decyzji ekonomicznych w tych jednostkach lub organach gospodarczych, które decyzje te bezpośrednio realizują. C. i d. w z. nigdy nie występują w postaci czystej. W każdej gospodarce istnieją równocześnie elementy zarządzania scentralizowanego i zdecentralizowanego, z przewagą . pierwszego lub drugiego. Zależnie od stopnia skupienia uprawnień do podejmowania decyzji ekonomicznych w rękach Jednostek nadrzędnych lub niższych, określa się daną gospodarkę mianem mniej lub bardziej scentralizowanej. Stopień centralizacji zarządzania nie ma charakteru niezmiennego. W miarę zmiany warunków postępować może proces decentralizacji zarządzania — przesuwania uprawnień do podejmowania decyzji ekonomicznych do jednostek i organów niższych szczebli. Swego rodzaju prawidłowością gospodarki socjalistycznej Jest wysoki stopień centralizacji zarządzania zarówno ze względu na rozwój sił wytwórczych, Jak i charakter stosunków produkcji. Własność ogólnonarodowa i centralny system podziału dochodu narodowego wymagają, aby zasadnicze decyzje ekonomiczne podejmowane były na szczeblu centralnym. Równocześnie jednak Jednostki i organa niższych szczebli korzystają z coraz szerszych uprawnień do podejmowania decyzji, zmierzających do realizacji głównych kierunków rozwoju, określonych przez centralne organa planowego kierownictwa państwowego. Sprzyja to zwiększeniu inicjatywy przedsiębiorstw oraz organów gospodarczych niższych szczebli. Dla rozwoju gospodarczego szkodliwa Jest zarówno nadmierna centralizacja, Jak i nadmierna decentralizacja; pierwsza hamuje inicjatywę przedsiębiorstw i organów gospodarczych niższych szczebli, ograniczając możliwości ich samodzielnego działania, druga osłabia skuteczność centralnego kierownictwa gospodarczego. Zarządzanie gospodarką na podstawie zasad optymalizacji decyzji stwarza możliwości naukowego określenia kryteriów centralizacji i decentralizacji. Decyzje niezbędne do zapewnienia optimum gospodarki narodowej Jako całości (optimum globalnego) powinny być podejmowane centralnie, natomiast inne decyzje — przez te szczeble, które Je realizują, tj. przede wszystkim przez przedsiębiorstwa i zjednoczenia.
