Kolektywizacja rolnictwa
Kolektywizacja rolnictwa, urzeczywistniony w Związku Radzieckim proces masowego łączenia gospodarstw chłopskich w przedsiębiorstwa spółdzielcze (kołchozy). K.r. została poprzedzona ogłoszonym w 1917 dekretem o nacjonalizacji ziemi; oznaczała więc łączenie ziem znacjonalizowanych, znajdujących się Jedynie w użytkowaniu indywidualnych gospodarstw chłopskich. Pierwsze kołchozy powstały w ZSRR zaraz po Rewolucji Październikowej. Rozwój tej formy na początku 1929 był jeszcze bardzo ograniczony. Kołchozy obejmowały w tym czasie zaledwie 4,9% powierzchni zasiewów chłopskich i zrzeszały 3,9% gospodarstw. Zasadniczy przełom nastąpił w II połowie 1929, kiedy partia wystąpiła z hasłem powszechnej k.r. Od tego momentu datuje się szybkie tempo k.r. Już na początku 1930 kołchozy obejmowały 33% zasiewów chłopskich i 23,6% gospodarstw. W 1934 wieś została w zasadzie skolektywizowana; kolektywizacja objęła bowiem 87% powierzchni zasiewów i 71,4% gospodarstw chłopskich. Organizując przyspieszoną k.r. partia szukała przede wszystkim oparcia w najbiedniejszych warstwach wsi (tzw. biedniacy), przy równoczesnym głoszeniu bezwzględnej walki z tą częścią zamożnych chłopów, którzy zostali uznani za kapitalistów wiejskich (tzw. kułacy). Proces k.r. został urzeczywistniony w bardzo trudnych warunkach odziedziczonego po Rosji carskiej zacofania technicznego gospodarki rolnej i ogólnego zacofania ekonomicznego kraju. W 1929, a więc w momencie przystąpienia do powszechnej k.r. po zakończeniu procesu odbudowy zniszczeń wojennych, Związek Radziecki osiągnął zaledwie poziom gospodarczy carskiej Rosji z 1913. W tych warunkach tworzono kołchozy głównie na zasadach prostej kooperacji (oparte na technice łączonych gospodarstw chłopskich) przy bardzo niedostatecznym dopływie z przemysłu środków produkcji dla rolnictwa (traktorów, maszyn i nawozów). Zob. też: artel rolny, kołchoz.