Pages Menu
 

Categories Menu

Posted by on paź 8, 2017 in Ekonomia |

Socjalistyczne przekształcenie rolnictwa

Socjalistyczne przekształcenie rolnictwa, przekształcenie stosunków produkcji w rolnictwie, opartych na prywatnej własności środków produkcji, w stosunki, w których środki produkcji stanowią własność społeczną, podział zaś wytworzonych dóbr odbywa się (zgodnie z socjalistycznymi zasadami) wg ilości i jakości pracy. S.p.r. określa się także mianem społecznej przebudowy rolnictwa lub socjalizacji rolnictwa. System stosunków społeczno-ekonomicznych w rolnictwie przed s.p.r. tworzą z reguły indywidualne gospodarstwa chłopskie, system natomiast stosunków socjalistycznych — duże przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze. Przebudowa rolnictwa — w przeciwieństwie do socjalistycznych przeobrażeń w przemyśle i innych działach gospodarki — wskutek niskiej stosunkowo koncentracji produkcji rolnej w kapitalizmie odbywa się głównie w formie przechodzenia na spółdzielcze metody gospodarowania. W okresie przejściowym od kapitalizmu do socjalizmu zachodzą gruntowne zmiany w ekonomice gospodarstw indywidualnych i w świadomości ich użytkowników. Na przeobrażenia te wpływa przede wszystkim rozwój całej gospodarki narodowej, a głównie socjalistyczne uprzemysłowienie i rozwój infrastruktury obsługującej produkcję rolną. Wskutek tych przeobrażeń rolnictwo indywidualne wchodzi w coraz większym stopniu w liczne powiązania z socjalistycznym sektorem gospodarki i stosuje zdobycze szeroko pojmowanego postępu rolniczego. Możliwości przyswajania tego postępu są jednak ograniczone. Dotyczy to głównie mechanizacji, jednego z zasadniczych elementów postępu w gospodarce rolnej. Przyczyną ograniczonych możliwości stosowania go w gospodarce indywidualnej jest jej społeczno-ekonomiczny charakter, wypływający głównie z małej skali produkcji i małej — w związku z tym — zdolności akumulacyjnej gospodarstw chłopskich. Ten fakt stanowi obiektywną konieczność koncentracji środków produkcji w rolnictwie na podstawie uspołecznionej własności. Rozwój sił wytwórczych w całej gospodarce narodowej w tym też w rolnictwie zmienia sposób podejścia chłopów do społecznych form gospodarowania. Poważną rolą w tej dziedzinie spełniają zwłaszcza tzw. proste formy kooperacji w rolnictwie. W Polsce najważniejszym ogniwem prostych form kooperacji są kółka rolnicze, powołane głównie do obsługi produkcyjnej rolnictwa indywidualnego. Spełniają one także rolą integrującą rolników przez wspólną działalność produkcyjną. Organizacje społeczno-gospodarcze spełniają w istocie funkcje szkoły socjalistycznych form gospodarowania. Ze względu na zasadą dobrowolności przystępowania chłopów do rolniczych spółdzielni produkcyjnych rola prostych form kooperacji ma doniosłe znaczenie przy społecznej przebudowie rolnictwa. Zmiany w sposobie podejścia chłopów do socjalistycznych form gospodarowania stanowią subiektywną podstawą s.p.r. S.p.r. należy traktować jako wynik działania prawa zgodności sił wytwórczych ze stosunkami produkcji. Wg tego prawa rozwój sił wytwórczych powoduje konieczność dostosowania do nich społecznych stosunków produkcji. W pewnych warunkach s.p.r. może wyprzedzać techniczną rekonstrukcją rolnictwa. Zjawisko tego typu wystąpiło w niektórych europejskich i w azjatyckich krajach socjalistycznych, gdzie techniczna rekonstrukcja rolnictwa odbywała się w warunkach rolnictwa uspołecznionego. Świadczy to o tym, że metody socjalistycznej przebudowy rolnictwa w poszczególnych krajach mogą być różnie rozwiązywane. Obowiązuje tu jednak zasada stosowania ogólnych prawidłowości s.p-r. i uwzględniania konkretnej sytuacji społeczno-ekonomicznej danego kraju, a nawet jego rejonów. W praktyce na tempo s.p.r. oddziałuje wiele czynników zarówno hamujących, jak i stymulujących jego proces. Wśród czynników hamujących na uwagę zasługują: stare nawyki gospodarowania rolników „na swoim”, niedomagania w poziomie gospodarowania w obrąbie socjalistycznego sektora w rolnictwie, ograniczenia w możliwościach migracyjnych ludności rolniczej oraz koszty związane z s.p.r. itp. Wśród czynników stymulujących s.p.r. decydującą rolą odgrywa polityka rolna państwa socjalistycznego, stwarzająca preferencje polityczne, ekonomiczne i społeczne, ułatwiające powstawanie nowych i umacnianie się istniejących socjalistycznych przedsiębiorstw rolnych. Dotyczy to priorytetu w zaopatrzeniu wsi w środki produkcji, ulg w świadczeniach na rzecz państwa, ułatwień kredytowych, ubezpieczeń społecznych ludności wiejskiej, opieki społecznej dla rolników zrzeszonych w spółdzielniach produkcyjnych, popierania prostych form kooperacji itp. Teoretyczną podstawą działalności państwa w tej dziedzinie stanowią opracowania klasyków marksizmu, w tym przede wszystkim te prace Lenina, których treść tworzy tzw. spółdzielczy plan Lenina. Istotne znaczenie dla tych działań mają także doświadczenia krajów, w których procesy s.p.r. dokonały się wcześniej. Wielkotowarowa socjalistyczna gospodarka rolna zmienia gruntownie sposób życia ludności rolniczej. Likwiduje pozostałości różnych form wyzysku na wsi, zmniejsza, a w perspektywie stwarza możliwość likwidacji różnic w warunkach bytowych ludności rolniczej i zatrudnionej poza rolnictwem itd. Socjalistyczne przedsiębiorstwa rolne stwarzają też możliwość, szerszego niż to miało miejsce w gospodarce indywidualnej, wprowadzania do rolnictwa postępu rolniczego, podnoszenia wydajności pracy, obniżania kosztów stałych na jednostkę produkcji, specjalizacji produkcji itp. Osiągnięcie tych celów przez całą ludność rolniczą byłoby niemożliwe zarówno w warunkach gospodarki indywidualnej, jak i ew. prywatnej koncentracji środków produkcji w rolnictwie. Przewaga socjalistycznych przedsiębiorstw nad indywidualnymi gospodarstwami w tych dziedzinach ujawnia się coraz wyraźniej w miarę dokonującego się postępu w rozwoju sił wytwórczych. W warunkach gdy poziom tych sił jest stosunkowo niski, społeczne i ekonomiczne możliwości przedsiębiorstw socjalistycznych mogą się nie ujawnić w pełni.