Statystyka międzynarodowa

Statystyka międzynarodowa, dyscyplina statystyki, która: 1. bada podstawowe wskaźniki statystyczne z dziedziny ekonomicznej, społecznej i kulturalnej w celu porównania ich kształtowania się między krajami; 2. bada zjawiska, relacje i tendencje występujące w życiu gospodarczym i społecznym w aspekcie międzynarodowym; 3. wypracowuje metody ujednoliconych badań statystycznych w płaszczyźnie międzynarodowej. Nowe formy s.m. zaczęły się rozwijać w związku z powstawaniem, zwłaszcza po II wojnie światowej, coraz liczniejszych organizacji międzynarodowych o charakterze politycznym, gospodarczym i kulturalnym, a także międzypaństwowych ugrupowań o charakterze regionalnym. Ich treścią i celem jest gromadzenie i syntetyzowanie na podstawie statystyk narodowych zbiorów danych i zestawień ilustrujących przebieg zjawisk ekonomicznych, społecznych i kulturalnych w układzie danego ugrupowania lub regionu jako całości, a nawet w układzie świata, traktowanego jako podmiot statystyczny. Przykładem tworzenia się nowych form s.m. mogą być publikacje Biura Statystycznego ONZ, publikacje specjalistyczne ONZ, publikacje statystyczne RWPG, EWG i OECD oraz inne pretendujące do miana statystyki światowej w przekroju ogólnym i regionalnym. Międzynarodowe dane statystyczne gromadzą i przetwarzają dla własnych potrzeb również międzynarodowe organizacje o węższym zakresie działania, zajmujące się sprawami światowego handlu zagranicznego, żeglugi, łączności, lotnictwa, ochrony zdrowia, rybołówstwa morskiego i oceanicznego i in. Najwięcej jednak opracowań z zakresu s.m. prowadzonych jest przez urzędy statystyczne, instytucje naukowe i inne organizacje poszczególnych krajów. Opracowania te służą wewnętrznym potrzebom polityki gospodarczej, planowaniu gospodarczemu i społecznemu oraz handlowi zagranicznemu. Są one także niezbędnym instrumentem pracy kierowniczej w przedsiębiorstwach i nadrzędnych jednostkach gospodarczych. Najbardziej dostępne do tych celów są dane statystyczne wyrażające w jednostkach fizycznych, np. w tonach, metrach, kilogramach, ogólną produkcję poszczególnych artykułów przypadającą na jednego mieszkańca. Łatwo dostępne są również porównania niektórych proporcji wyrażone ilościowo, jak np. struktury społeczno-zawodowej ludności, struktury zatrudnienia wg sfer, działów i gałęzi produkcji. Nie mogą one jednak służyć do sumowania danych, a więc noszą z natury rzeczy charakter informacji fragmentarycznych, cząstkowych. Natomiast bardziej odpowiednie do międzynarodowych porównań statystycznych zestawienia danych na podstawie wskaźników wartościowych, wyrażonych w walucie danego kraju, zawierają z reguły wiele nieścisłości, wynikających z odmiennego sposobu kształtowania się cen w poszczególnych krajach. Występuje to szczególnie ostro przy próbach porównywania danych statystycznych dotyczących krajów socjalistycznych i kapitalistycznych. Trudności te potęgują się odpowiednio do stopnia agregacji danych, co sprawia że należy z dużą ostrożnością podchodzić do porównań wartościowych wskaźników syntetycznych rozwoju gospodarki narodowej. Dotyczy to np. udziału akumulacji i inwestycji w dochodzie narodowym, struktury inwestycji i spożycia oraz wielu innych porównań w dziedzinie makroekonomicznych danych i analiz statystycznych. Obecnie podejmowane są wysiłki, zwłaszcza przez organizacje międzynarodowe, w celu osiągnięcia możliwie poprawnej porównywalności danych. Pracami z tej dziedziny kierują z reguły organy statystyczne międzynarodowych organizacji, np. Komisja Statystyczna RWPG, Komisja Statystyczna EWG i in. Agendy Statystyczne ONZ prowadzą wytężoną pracę, której celem jest maksymalne ujednolicenie pojęć i oznaczeń (nomenklatura, klasyfikacja itp.) stosowanych w poszczególnych krajach. W dziedzinie porównań wielkości i struktury dochodu narodowego zaawansowane są prace zmierzające do umożliwienia przeliczeń, uwzględniających również odmienność metod obliczeniowych stosowanych w krajach socjalistycznych (MPS — Materiał Product System;bilans gospodarki narodowej) i kapitalistycznych (SNA — System of National Account; rachunkowość społeczna). W Polsce z roku na rok zwiększa się liczba publikacji dotyczących s.m. Regularnie ukazuje się „Biuletyn Statystyki Międzynarodowej” (kwartalnik wydawany przez GUS), Przegląd Międzynarodowy, będący działem Rocznika Statystycznego, Rocznik Statystyki Międzynarodowej. Wydawane są także monograficzne opracowania w formie jednorazowych publikacji, zawierające międzynarodowe porównania dotyczące poszczególnych krajów lub grup krajów.