Kapitał handlowy
Kapitał handlowy, kapitał działający w sferze cyrkulacji towarów; stanowi pierwotną, najstarszą formę występowania kapitału; pojawia się w okresie powstawania społeczeństwa niewolniczego i występuje zarówno w formacji niewolniczej, jak i feudalnej, poprzedzając powstawanie kapitału przemysłowego. Warunkiem pojawienia się k.h. jest istnienie prostego obiegu towarowego i pieniężnego. K.h. odgrywa aktywną rolę w procesie akumulacji pierwotnej i tworzenia się stosunków kapitalistycznych. W okresie tym k.h. wpływa na przyspieszenie rozwoju sił wytwórczych i produkcji towarowej, występuje jako organizator produkcji kapitalistycznej w postaci systemu nakładczego i manufaktur. W kapitalizmie k.h. stanowi wyodrębnioną część kapitału przemysłowego. Wyodrębnienie się w procesie ruchu okrężnego kapitału (kapitału ruch okrężny) przemysłowego jego części w postaci k.h. stanowi szczególną formę społecznego podziału pracy między kapitalistami; prowadzi ono do zmniejszenia się części kapitału przemysłowego zaangażowanej w sferze cyrkulacji i przyspiesza obieg kapitału. K.h. występuje w formie kapitału towarowo-handlowego i pieniężno-handlowego, dokonując ruchu okrężnego wg wzoru P—T—P (pieniądz—towar—pieniądz z przyrostem). K.h. nie wytwarza wartości i wartości dodatkowej (z wyjątkiem niektórych czynności produkcyjnych), zysk kapitalisty handlowego stanowi część wartości dodatkowej wytworzonej przez kapitał przemysłowy, uzyskiwaną przez k.h. w wyniku walki konkurencyjnej. Osiąganie zysku przez k.h. możliwe jest dzięki pracy najemnych pracowników handlu. Pracownicy handlu wynagradzani są zgodnie z wartością ich siły roboczej. Funkcjonowanie k.h. zaostrza sprzeczności produkcji kapitalistycznej — przyspiesza rozwój produkcji, a jednocześnie odrywa realizację wartości dodatkowej od jej wytwarzania i stwarzając w warunkach powstawania nadprodukcji fikcyjny popyt na towary, prowadzi do wzrostu wielkości nadprodukcji.
