Plan techniczno-ekonomiczny

Plan techniczno-ekonomiczny, roczny plan działalności gospodarczej opracowywany przez uspołecznione przedsiębiorstwa oraz zakłady i jednostki budżetowe. P.t.-e. określa zadania (cele) gospodarcze oraz środki i metody wykonania tych zadań. Do głównych zadań formułowanych w p.t.-e. należą: zwiększanie wolumenu produkcji i usług, dostosowanie asortymentu produkcji do zapotrzebowania odbiorców, rozwijanie korzystnego eksportu, podnoszenie jakości wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług, opanowywanie produkcji nowych wyrobów i stosowanie doskonalszych technologii wytwarzania, obniżanie kosztów własnych produkcji. Podstawowymi środkami służącymi do wykonania tych zadań są: majątek produkcyjny, praca wykonywana przez zespół osób zatrudnionych, zaopatrzenie materiałowo-techniczne produkcji oraz zaopatrzenie w energię, usługi transportowe, remontowe, doradztwa technicznego i inne świadczone przez obce przedsiębiorstwa. Wielkości zadań i środków są w p.t.-e. określone ilościowo. Takie ujęcie zadań i środków daje możliwość przeprowadzenia ścisłej koordynacji wszystkich elementów planu. Koordynacja polega na zachowaniu określonych proporcji między poszczególnymi zadaniami a środkami. Proporcje te są wyznaczane przez przyjęte w przedsiębiorstwie metody wykonywania zadań planu (technologię wytwarzania i organizację pracy). Przedsiębiorstwo układające p.t.-e. swoich zadań produkcyjnych działa w obrębie społecznego podziału pracy. Oznacza to, że wielkość przyjmowanych w planie zadań nie może być określona dowolnie, lecz powinna wynikać z zapotrzebowania odbiorców. Analogicznie, wielkość i rodzaj środków określonych w planie przez przedsiębiorstwo, dostarczonych z innych jednostek nie powinny przekraczać możliwości zaopatrzeniowych, jakie ma gospodarka narodowa. Wyraża to zasadę dostosowania p.t.-e. do potrzeb i możliwości gospodarki narodowej. Oprócz tej zasady występuje zasada planowania aktywnego. W dziedzinie zadań wyraża się to proponowaniem odbiorcom nowych, doskonalszych produktów, lepiej zaspokajających już Istniejące potrzeby lub rodzących nowe potrzeby. W dziedzinie środków jest to wskazywanie na potrzebę stworzenia w gospodarce narodowej nowych możliwości zaopatrzenia w celu umożliwienia postępu technicznego w danym przedsiębiorstwie. Równolegle stosowanie obu wymienionych zasad planowania jest możliwe w wyniku: 1. włączenia planowania w przedsiębiorstwach w ramy procesu opracowywania narodowych planów gospodarczych; 2. istnienia bezpośrednich stosunków ekonomicznych między jednostkami gospodarczymi. P.t.-e. przedsiębiorstw powstają w toku opracowywania narodowych planów gospodarczych. W pierwszym etapie, na podstawie wytycznych jednostek nadrzędnych, mających swoje źródło w wytycznych wydawanych centralnie dla całej gospodarki narodowej oraz na podstawie własnych analiz i konsultacji z dostawcami i odbiorcami, przedsiębiorstwa opracowują projekty własnych p.t.-e. lub wnioski do projektów planów jednostek nadrzędnych. Na tym etapie istnieją dogodne warunki do stosowania zasady aktywnego planowania, ponieważ projekty i propozycje przedsiębiorstw stanowią podstawowy materiał do analiz i budowy narodowego planu gospodarczego. W drugim etapie przedsiębiorstwa na podstawie dyrektyw, wynikających z zatwierdzonego przez sejm i Radę Ministrów narodowego planu gospodarczego, opracowują ostateczny p.t.-e. W planie tym zasada dostosowania znajduje wyraz w postaci obowiązku uwzględnienia w p.t.-e. dyrektyw wynikających z narodowego planu gospodarczego. Spełnienie dyrektyw upoważnia samorząd robotniczy przedsiębiorstwa do uchwalenia planu. W tym zakresie, w jakim nie jest to regulowane przez dyrektywy lub przepisy szczególne, przedsiębiorstwo ma prawo do autonomicznego określania wysokości zadań i środków. Źródłem tego rodzaju decyzji są informacje i bodźce płynące z zasad stosowanego w przedsiębiorstwie rozrachunku gospodarczego oraz z jego bezpośrednich stosunków z innymi jednostkami gospodarczymi. P.t.-e. stanowi podstawę do sporządzania planów wykonawczych poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Może on skutecznie regulować działalność tych komórek, gdy zadania i środki przewidziane w planie oraz terminy do wykonania zadań i dostarczenia środków są w wystarczającym stopniu wzajemnie zharmonizowane. Podstawą do przeprowadzenia tej harmonizacji są m. In. normy zużycia materiałów, energii i normy czasu pracy. Podstawą do oceny pracy przedsiębiorstwa jest wykonanie obowiązujących je dyrektyw, dotyczących wielkości zadań i środków, przy czym dyrektywne wielkości zadań są traktowane jako określające minimalnie dopuszczalny poziom wykonania zadań, a dyrektywne wielkości środków traktowane są jako wielkości określające maksymalnie dopuszczalny poziom zużycia środków. Oznacza to, że przyjęcie przez przedsiębiorstwo w p.t.-e. zadań na poziomie wyższym od przewidzianego w dyrektywach nie wpływa na podwyższenie stawianych wymagań. P.t.-e. stanowią natomiast podstawę do ewidencji, dotyczącej wykonania planu, oraz do rozliczeń z bankami.