Międzynarodowe porozumienie walutowe
Międzynarodowe porozumienie walutowe, zawierane przez dwa lub więcej krajów w celu uregulowania warunków z zakresu dokonywania między nimi wypłat zagranicznych, wymiany walut lub stosowania uzgodnionych wspólnie reguł funkcjonowania ich systemów walutowych (walutowy system). Mogą przybierać postać formalnych umów lub luźnych porozumień. Rozpowszechniły się po 1930 w wyniku kryzysu kapitalistycznego systemu walutowego, a po II wojnie szerzej stosowane dzięki tendencjom integracyjnym. Wprowadzenie bilateralnych umów clearingowych (clearing) wywołało po II wojnie światowej potrzebę porozumień, które umożliwiłyby wykorzystywanie nadwyżek płatniczych uzyskanych w jednych krajach na pokrywanie deficytów w innych. Pojawiły się dwa typy tego rodzaju porozumień. Pierwszy przewidywał częściowe kompensowanie bilateralnych sald clearingowych przez redukowanie co pewien czas ich wysokości w kręgu krajów, które są równocześnie dłużnikami jednych i wierzycielami drugich. Takie umowy o wielostronnym kompensowaniu sald clearingowych były zawierane przez kraje zachodnioeuropejskie w 1947—49. Kraje RWPG zawarły analogiczne porozumienie w 1957 w celu kompensowania sald z tytułu dodatkowych dostaw towarów, poza podstawowymi umowami clearingowymi. Działało ono do 1963. Drugi typ porozumienia powołuje do życia Unię Płatniczą, organizację, w której każdy kraj ma swój rachunek; na rachunku kompensowane są okresowo jego salda bilateralne z pozostałymi krajami. W wyniku tego, na miejsce wielu sald bilateralnych, każdy kraj uzyskuje jedno saldo stanowiące jego dług lub wierzytelność w stosunku do Unii. W 1950 15 krajów Europy zachodniej utworzyło Europejską Unię Płatniczą (walutowe strefy), która działała do 1958, do chwili wprowadzenia przez te kraje wymienialności swych walut. Dążenie do zapewnienia swobody rozliczeń między metropolią a zależnymi od niej gospodarczo lub politycznie krajami doprowadziło jeszcze przed II wojną światową do powstania obszarów walutowych: szterlingowego, frankowego i escudo portugalskiego. W wyniku mniej lub więcej formalnego porozumienia, wszelkie płatności między krajami należącymi do danego obszaru dokonywane są bez ograniczeń. Kraje te utrzymują swoje rezerwy walutowe w banku centralnym metropolii. Mogą też być zobowiązane do wymiany na walutę metropolii wszelkich wpływów dewizowych otrzymanych z innych krajów. W obszarze frankowym ponadto koordynują swoją politykę monetarną i finansową, prowadząc okresowe konsultacje. Tendencje integracyjne powodują pojawienie się nowych typów regionalnych porozumień walutowych. Kraje Europy zachodniej zawarły w 1958 Europejski Układ Walutowy. W jego ramach utworzono Europejski Fundusz Walutowy udzielający, krótkoterminowych kredytów dewizowych krajom należącym do Układu, w których występują trudności płatnicze. Banki centralne krajów wchodzących do Układu przyznały sobie wzajemnie gwarancję kursową dla rezerw utrzymywanych w swoich walutach. W 1961 5 krajów Ameryki Środkowej utworzyło Izbę Rozrachunkową, która umożliwiła im kompensowanie rozliczeń wzajemnych w walutach narodowych, bez pośrednictwa banków nowojorskich. Kraje te utworzyły również Radę Monetarną Ameryki Środkowej, koordynującą ich politykę pieniężną i kredytową. Wielostronne porozumienie w sprawie kompensowania płatności dokonanych w walutach narodowych zawarły w 1960 banki centralne krajów Ameryki Płd. W celu wprowadzenia jednej waluty na obszarze kilku państw zawierane są unie walutowe. W obrębie obszaru frankowego działają obecnie dwie unie walutowe: Zachodnioafrykańska (7 krajów) i Środkowoafrykańska (5 krajów). Każda z nich ma wspólną instytucję emisyjną i wspólną walutę: Frank CFA, równy 0,02 franka francuskiego. W 1970 kraje należące do EWG postanowiły utworzyć w ciągu 10 lat unię walutową, zamierzając w tym celu ujednolicić politykę pieniężno-kredytową, utworzyć wspólny fundusz rezerwowy złota i dewiz, znieść ograniczenia w ruchu kapitałów oraz stworzyć wspólną instytucję emisyjną. Sporna jest jednak ciągle sprawa ponadnarodowego charakteru wspólnych instytucji. Najszerszy zakres merytoryczny ze wszystkich międzynarodowych porozumień walutowych ma umowa z Bretton Woods, powołująca do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy, którego statut normuje całokształt stosunków walutowych świata kapitalistycznego.
