Prawa naturalne

Prawa naturalne, koncepcja powstała w XVII i XVIII w., głosząca, że zarówno życiem gospodarczym, jak i innymi dziedzinami ludzkiej działalności kierują obiektywne prawa natury; koncepcja ta, nawiązująca zresztą do już wcześniej sformułowanej teorii p.n. w dziedzinie prawodawstwa, została wykorzystana przez D. Northa, W. Petty’ego i J. Locke’a do krytyki wielu woluntarystycznych koncepcji merkantylizmu. Petty pisał m. in.: próżne i bezowocne są próby przeciwstawiania pozytywnych praw ludzkich prawom natury”. P.n. rozbudował następnie fizjokratyzm, tworząc obszerną koncepcję obiektywnego porządku naturalnego — trwałego i niezmiennego. Porządek pozytywny realizowany przez ludzi powinien być zgodny z p.n.; najlepszym sposobem osiągnięcia tej zgodności jest pozostawienie jednostce swobody działania w kwestiach gospodarczych. Koncepcje te stwarzały więc teoretyczne uzasadnienie dla programu leseferystycznego (laissez faire’yzm). W całości koncepcja p.n. miała zdecydowaną wymowę antyfeudalną; przeciwstawiała się ona wierze we wszechmoc panującego oraz państwa feudalnego. Istotnym błędem koncepcji p.n. był jednak ich rzekomo wieczny i niezmienny charakter oraz szukanie źródeł tych praw poza sferą działalności ludzkiej. Koncepcję p.n. rozwijała dalej klasyczna szkoła burżuazyjnej ekonomii politycznej.