Pages Menu
 

Categories Menu

Posted by on wrz 22, 2017 in Ekonomia |

Akumulacji kapitalistycznej ogólne prawo

Akumulacji kapitalistycznej ogólne prawo, sformułowane przez K. Marksa, określa wpływ wzrostu kapitału na położenie klasy robotniczej; stwierdza, że efektem procesów akumulacji Jest występowanie w gospodarce kapitalistycznej stałych procesów polaryzacyjnych. Wzrostowi kapitału i wydajności pracy towarzyszy tendencja do wzrostu liczebności rezerwowej armii pracy i pogarszania się położenia proletariatu. Marks pisał: „Te same przyczyny powodują wzrost rozporządzalnej siły roboczej i wzrost prężności kapitału. Stosunkowa wielkość rezerwowej armii przemysłowej wzrasta więc wraz z potęgą bogactwa. Lecz im większa jest ta armia rezerwowa w stosunku do czynnej armii robotniczej, tym bardziej masowy charakter ma owo stałe przeludnienie, którego nędza pozostaje w odwrotnym stosunku do męki jego trudu. Wreszcie, im większa jest łazarzowa warstwa klasy robotniczej i rezerwowa armia przemysłowa, tym większy jest pauperyzm oficjalny. Jest to absolutne, ogólne prawo kapitalistycznej akumulacji”. Akumulacja kapitału, przebiegająca w warunkach postępu technicznego (przy rosnącym organicznym składzie kapitału), prowadzi (o ile dynamika produkcji Jest wolniejsza od dynamiki wzrostu wydajności pracy) do spadku popytu na siłę roboczą, co oznacza wzrost bezrobocia. A zatem zwiększenie produkcji kapitalistycznej może powodować nie tylko tendencję do przyciągania, ale i do odpychania robotników z procesu produkcji. Istnienie bezrobocia wywiera nacisk na zatrudnionych robotników, zmuszając ich do przyjmowania gorszych warunków płacy i pracy. Czynniki te, występując łącznie, mogą prowadzić do wzrostu pauperyzmu wśród klasy robotniczej. Dodatkowym aspektem działania o.p.a.k. jest walka konkurencyjna, tocząca się między kapitalistami i rodząca tendencje do centralizacji kapitału (koncentracja i centralizacja kapitału i produkcji). Procesy centralizacji uruchamiane są w wyniku działania mechanizmu konkurencji, który zmusza producentów do akumulacji kapitału oraz stosowania postępu technicznego i organizacyjnego. Między tempem akumulacji kapitału a tempem postępu techniczno-organizacyjnego zachodzą wyraźne sprzężenia zwrotne. Działanie o.p.a.k. prowadzi ponadto do powstawania dysproporcji między dynamiką wzrostu produkcji (w następstwie zwiększania się kapitału i wzrostu wydajności pracy) a dynamiką wzrostu popytu, zwłaszcza popytu konsumpcyjnego, który wskutek wystąpienia tendencji do pauperyzmu klasy robotniczej może być zbyt mały. Zjawisko to jest jedną z przyczyn występowania kryzysów ekonomicznych, powodujących, że wzrost gospodarczy w kapitalizmie przebiega w sposób cykliczny. Dalszym efektem o.p.a.k. jest występowanie tendencji do względnego pogorszenia się położenia klasy robotniczej w stosunku do burżuazji. Pewnym jej wyrazem, ale nie nieodzownym, może być zmniejszanie się udziału klasy robotniczej w dochodzie narodowym (zubożenie klasy robotniczej). Marks, badając mechanizm o.p.a.k. zauważył jednak, że „…prawo to, na równi z innymi prawami, w swym urzeczywistnieniu podlega zmianom pod wpływem różnych okoliczności”. W warunkach współczesnego kapitalizmu prawo to przejawia się w zmienionej postaci, oddziałują bowiem na nie takie czynniki, jak powstanie i rozwój światowego systemu państw socjalistycznych, wzrost siły i znaczenia związków zawodowych (zwłaszcza w rozwiniętych krajach kapitalistycznych), rozwój interwencjonizmu państwowego itd. Czynniki te, a zwłaszcza istnienie światowego systemu socjalistycznego, zmuszają państwa kapitalistyczne do rozbudowy systemu zasiłków dla bezrobotnych, opieki społecznej, prowadzenia polityki stabilizacji gospodarczej itd. A zatem o.p.a.k. nie działa obecnie w tak czystej formie jak w czasach Marksa. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że zmiany te nie dokonały się w wyniku samoistnej transformacji kapitalizmu, lecz w toku ostrej walki klasowej. Ponadto o.p.a.k. nie przestało działać w ogóle. Wyraża ono antagonistyczną sprzeczność między wzrostem kapitału i produkcji a sytuacją proletariatu. Jednocześnie zaś z narastaniem tej sprzeczności rozwijają się warunki do jej rozwiązania. Akumulacja kapitału, powodująca wywłaszczenie drobnych producentów, prowadzi bowiem do wywłaszczenia wywłaszczycieli na rzecz całego społeczeństwa.